Nên làm gì khi đau thượng vị - Lời khuyên từ chuyên gia

Đau thượng vị là một trong những triệu chứng phổ biến mà nhiều người gặp phải, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như căng thẳng, chế độ ăn uống không lành mạnh, hoặc các bệnh lý về dạ dày. Triệu chứng này thường gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vậy, nên làm gì khi bị đau thượng vị?

Đau vùng thượng vị là gì?

Đau vùng thượng vị là cảm giác đau đớn xuất hiện tại khu vực bụng trên, kéo dài từ rốn lên đến xương ức. Vùng thượng vị là nơi chứa đựng nhiều cơ quan quan trọng, bao gồm dạ dày, thực quản, mật và tụy. Các cơ quan này đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể.

Có nhiều nguyên nhân gây ra cảm giác đau ở vùng thượng vị. Những nguyên nhân này có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng như viêm thực quản, viêm tụy cấp, sỏi mật và ung thư tuyến tụy.

Ngoài ra, các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa như ngộ độc thực phẩm, nhiễm độc tiêu hóa hay viêm ruột thừa cũng có thể gây ra cảm giác đau này. Thậm chí, cơn đau vùng thượng vị còn có thể liên quan đến các cơ quan khác bên ngoài ổ bụng như tim, màng phổi và cơ hoành.

Cảm giác đau ở vùng thượng vị có thể xuất hiện với nhiều mức độ khác nhau, tùy thuộc vào từng loại bệnh lý. Có người cảm thấy đau âm ỉ và kéo dài, trong khi đó có người lại gặp phải cơn đau quằn quại, dữ dội hoặc đau nhói lan ra phía sau. 

Đối với các cơn đau liên quan đến đường tiêu hóa, người bệnh thường gặp phải các triệu chứng kèm theo như chướng bụng, ợ hơi, khó tiêu, buồn nôn và cảm giác nóng rát ở vùng cổ ngực. Đặc biệt, cơn đau có thể trở nên nghiêm trọng hơn ngay sau khi ăn hoặc khi người bệnh nằm xuống ngay sau bữa ăn.

Nguyên nhân gây đau vùng thượng vị

Đau vùng thượng vị có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, và việc xác định chính xác nguyên nhân là rất quan trọng để có phương pháp điều trị thích hợp. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến gây ra cơn đau này.

Các bệnh lý tiêu hóa

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây đau vùng thượng vị là các bệnh lý tiêu hóa. Viêm dạ dày là tình trạng niêm mạc dạ dày bị viêm, có thể dẫn đến cơn đau âm ỉ hoặc đau quằn quại ở vùng thượng vị. 

Viêm dạ dày có thể do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, lạm dụng rượu bia hoặc sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) kéo dài. Ngoài ra, loét dạ dày, tức những tổn thương tại niêm mạc dạ dày hoặc ruột non, cũng có thể gây ra cảm giác đau đớn, thường trở nên nghiêm trọng hơn sau khi ăn.

Trào ngược dạ dày thực quản cũng là một nguyên nhân quan trọng. Tình trạng này xảy ra khi acid trong dạ dày trào ngược lên thực quản, dẫn đến cảm giác nóng rát và đau ở vùng thượng vị. 

Triệu chứng này thường đi kèm với ợ nóng, ợ chua và khó nuốt. Bên cạnh đó, sỏi mật có thể gây ra cơn đau cấp tính ở vùng thượng vị, đặc biệt là sau khi ăn các món nhiều chất béo. Cuối cùng, viêm tụy cấp là một nguyên nhân nghiêm trọng khác, có thể gây ra cơn đau dữ dội ở vùng thượng vị, thường đi kèm với triệu chứng buồn nôn và nôn.

Các bệnh lý ngoài tiêu hóa

Ngoài các bệnh lý tiêu hóa, đau vùng thượng vị cũng có thể xuất phát từ các vấn đề ngoài hệ tiêu hóa. Một số vấn đề về tim mạch, như cơn đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim, có thể gây ra cơn đau ở vùng thượng vị. 

Cơn đau này có thể lan xuống cánh tay trái, vai hoặc lưng, và thường kèm theo triệu chứng khó thở. Ngoài ra, các bệnh lý liên quan đến phổi như viêm phổi hoặc tràn dịch màng phổi cũng có thể gây đau thượng vị, do vị trí của phổi nằm gần vùng bụng trên. Các vấn đề với cơ hoành cũng có thể dẫn đến đau ở vùng này.

Nên làm gì khi bị đau thượng vị

Đau vùng thượng vị có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, vì vậy việc giảm đau cũng cần phải tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Trong những trường hợp đau nhẹ do lối sống hoặc thói quen ăn uống không hợp lý, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp tự chăm sóc tại nhà, bao gồm việc sử dụng thuốc không kê đơn hoặc thuốc theo đơn của bác sĩ. Dưới đây là một số phương pháp điều trị và giảm đau vùng thượng vị hiệu quả:

Dùng thuốc điều trị

Hầu hết các trường hợp đau vùng thượng vị đều liên quan đến hệ tiêu hóa. Việc lựa chọn thuốc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra cơn đau. Những loại thuốc thường được chỉ định bao gồm thuốc trung hòa acid dạ dày, thuốc ức chế bơm proton (PPI) nhằm làm giảm tiết acid dạ dày, và các thuốc khác hỗ trợ tiêu hóa. Việc sử dụng thuốc cần phải được hướng dẫn bởi bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Khám và điều trị với bác sĩ chuyên khoa

Tuy không phải tất cả các trường hợp đau thượng vị đều cần can thiệp y tế, nhưng có những tình huống nghiêm trọng cần phải được thăm khám ngay lập tức. Người bệnh nên đến bệnh viện hoặc phòng khám nếu gặp phải các triệu chứng sau:

• Đau dữ dội, xảy ra đột ngột hoặc kéo dài mà không có dấu hiệu thuyên giảm.
• Cơn đau lan xuống vai và cánh tay.
• Đau vùng thượng vị kèm theo các triệu chứng như khó thở hoặc ho ra máu.
• Khó khăn trong việc nuốt, nuốt đau kéo dài.
• Nôn ra máu, đi tiêu ra máu đỏ hoặc đen.
• Sốt cao không rõ nguyên nhân.
• Đau ngực hoặc ngất xỉu.
• Nôn ói kéo dài, tái phát cùng với tiêu chảy kéo dài.
• Sụt cân không giải thích được.
• Có các dấu hiệu thiếu máu hoặc nổi hạch.
• Khối u ở bụng có thể cảm nhận được.
• Xuất hiện triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản, đặc biệt là nếu có tiền sử gia đình bị ung thư dạ dày thực quản.

Nếu bạn thấy có dấu hiệu bất thường nào trong danh sách trên, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các biện pháp khác

Ngoài việc sử dụng thuốc và thăm khám bác sĩ, có một số biện pháp tự chăm sóc và điều chỉnh lối sống có thể giúp giảm đau vùng thượng vị:

Nhai kẹo cao su

Nhai kẹo cao su không đường sau bữa ăn có thể là một mẹo hữu ích để giảm chứng ợ nóng. Khi nhai kẹo, cơ thể sẽ kích thích sản xuất nước bọt, điều này giúp trung hòa acid thừa trong thực quản và làm giảm trào ngược acid. Thực hiện thói quen này sau bữa ăn khoảng 30 phút có thể giúp giảm đau thượng vị một cách tự nhiên.

Chia nhỏ bữa ăn trong ngày

Thay vì ăn no một lúc, người bệnh nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày (khoảng 5-6 bữa/ngày). Điều này giúp giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế tình trạng căng tức và giảm acid trong dạ dày, từ đó cải thiện tình trạng đau vùng thượng vị. Bên cạnh đó, việc ăn chậm, nhai kỹ và chọn thực phẩm mềm cũng rất quan trọng để giảm thiểu áp lực lên dạ dày.

Kiêng bia rượu, chất béo và chất kích thích

Để cải thiện tình trạng đau ở vùng thượng vị, người bệnh nên hạn chế tiêu thụ các loại rượu bia, thuốc lá, cà phê đậm và các gia vị kích thích như tiêu, ớt, giấm và mù tạt. Những thực phẩm này có thể làm tăng cảm giác khó chịu và kích thích dạ dày, dẫn đến tình trạng bệnh thêm trầm trọng. Đồng thời, cũng cần kiểm soát lượng chất béo trong chế độ ăn uống, tránh các món chiên rán hay thực phẩm chế biến sẵn.

Không nằm ngay sau khi ăn

Thói quen nằm ngay sau khi ăn có thể làm tăng áp lực lên cơ vòng thực quản, dẫn đến trào ngược dạ dày. Để ngăn ngừa tình trạng này, người bệnh nên đợi ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn mới nằm xuống, điều này không chỉ giúp giảm đau mà còn giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.

Nằm nghiêng bên trái và kê gối cao khi ngủ

Hai tư thế ngủ tốt nhất cho những người gặp vấn đề về tiêu hóa là nằm nghiêng bên trái hoặc nằm ngửa với gối cao. Tư thế nằm nghiêng bên trái giúp giảm áp lực lên dạ dày và cải thiện quá trình tiêu hóa, từ đó hạn chế tình trạng trào ngược acid và các cơn đau thượng vị.

Kiểm soát cân nặng

Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về tiêu hóa, bao gồm đau vùng thượng vị. Do đó, kiểm soát cân nặng bằng cách duy trì chế độ ăn uống hợp lý và thường xuyên vận động thể lực là rất quan trọng. Nếu bạn có trọng lượng dư thừa, hãy lập kế hoạch giảm cân một cách khoa học để bảo vệ sức khỏe của mình.

Các biện pháp phòng ngừa đau vùng thượng vị

Để giảm thiểu nguy cơ đau vùng thượng vị, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp phòng ngừa hữu ích. Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của hệ tiêu hóa mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa đau vùng thượng vị. Người bệnh nên chú trọng đến việc tiêu thụ thực phẩm giàu dinh dưỡng, như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein từ nguồn thực phẩm như thịt nạc, cá và đậu. Hạn chế các thực phẩm nhiều chất béo, cay, chua và đồ uống có ga cũng rất quan trọng để giảm thiểu tình trạng acid trong dạ dày.

Chia nhỏ bữa ăn

Thay vì ăn một lượng lớn trong một bữa, việc chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày. Điều này không chỉ giúp tiêu hóa dễ dàng hơn mà còn ngăn ngừa tình trạng trào ngược acid. Khi ăn, người bệnh cũng nên ăn chậm, nhai kỹ để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.

Quản lý căng thẳng

Căng thẳng và lo âu có thể làm tăng nguy cơ đau vùng thượng vị. Do đó, việc quản lý căng thẳng là rất quan trọng. Người bệnh có thể áp dụng các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, hoặc tập thể dục thường xuyên. Những hoạt động này không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.

Kiểm soát cân nặng

Thừa cân có thể tăng áp lực lên dạ dày, dẫn đến đau vùng thượng vị. Vì vậy, việc kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống hợp lý và tập thể dục thường xuyên là rất cần thiết. Nếu cần thiết, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng kế hoạch giảm cân an toàn và hiệu quả.

Tránh thói quen xấu

Người bệnh nên tránh nằm ngay sau khi ăn để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày. Thay vào đó, hãy đợi ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn mới nằm xuống. Đồng thời, hạn chế tiêu thụ rượu bia và thuốc lá, vì những chất này có thể gây kích ứng dạ dày và làm tăng nguy cơ đau.

Trong trường hợp bị đau thượng vị, việc nhận biết nguyên nhân và áp dụng các biện pháp khắc phục kịp thời là rất quan trọng. Nếu cơn đau không giảm đi hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng hơn, bạn nên tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ để được khám và điều trị thích hợp.