Tại sao tụt huyết áp? Những điều cần lưu ý để bảo vệ sức khỏe
Tụt huyết áp, hay còn gọi là hạ huyết áp, là tình trạng mà áp lực máu trong cơ thể giảm xuống dưới mức bình thường. Tình trạng này có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như chóng mặt, mệt mỏi, thậm chí ngất xỉu. Hiểu rõ tại sao tụt huyết áp không chỉ giúp bạn nhận diện dấu hiệu sớm mà còn giúp bạn có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời.
Bệnh tụt huyết áp có đáng lo ngại?
Tụt huyết áp, hay còn gọi là hạ huyết áp, là tình trạng huyết áp giảm đột ngột, đi kèm với các triệu chứng như lú lẫn, mệt mỏi, da xanh tái, ra nhiều mồ hôi và tiểu ít. Những triệu chứng này có thể xuất hiện trong các trường hợp như mất máu cấp, sốc giảm thể tích, sốc nhiễm trùng hoặc sốc tim.
Người bệnh bị tụt huyết áp cần phải được nhập viện cấp cứu ngay lập tức để tránh những biến chứng nghiêm trọng, bao gồm suy đa cơ quan, có thể đe dọa đến tính mạng. Huyết áp thấp được xác định khi chỉ số huyết áp tâm thu dưới 90 mmHg hoặc huyết áp tâm trương dưới 60 mmHg.
Các loại huyết áp thấp thường gặp
Hạ huyết áp tư thế đứng: Tình trạng này xảy ra khi huyết áp tâm thu giảm từ 20 mmHg trở lên và huyết áp tâm trương giảm từ 10 mmHg trở lên khi chuyển từ tư thế ngồi sang đứng. Đây là hiện tượng phổ biến mà nhiều người có thể gặp phải.
Hạ huyết áp sau khi ăn: Thường xảy ra ở người lớn tuổi, tình trạng này diễn ra từ 1-2 giờ sau bữa ăn do máu dồn về dạ dày để tiêu hóa, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến các bộ phận khác.
Hạ huyết áp qua trung gian thần kinh: Thường gặp ở người trẻ và trẻ em, tình trạng này xảy ra khi đứng lâu trong thời gian dài.
Huyết áp thấp mạn tính: Là tình trạng huyết áp tâm thu thường xuyên dưới 90 mmHg hoặc huyết áp tâm trương dưới 60 mmHg, có thể không gây ra triệu chứng nhưng vẫn cần được theo dõi.
Mỗi người sẽ có chỉ số huyết áp khác nhau, và nếu một người khỏe mạnh bị tụt huyết áp mà không có triệu chứng kèm theo, họ có thể yên tâm rằng tình trạng này không nghiêm trọng.
Tuy nhiên, nếu tình trạng tụt huyết áp đi kèm với các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, khó thở, hoặc ngất xỉu, thì cần phải được sơ cứu ngay lập tức để ổn định huyết áp và tránh biến chứng nguy hiểm.
Biến chứng của tụt huyết áp
Tụt huyết áp xuống mức cực thấp có thể dẫn đến tình trạng sốc, với biểu hiện như lú lẫn (thường gặp ở người lớn tuổi), da lạnh, xanh xao, thở nhanh và nông, và rối loạn nhịp tim. Nếu không được xử trí kịp thời, tình trạng này có thể diễn tiến đến suy đa cơ quan, đe dọa tính mạng.
Chỉ cần có sự chênh lệch quá 20 mmHg giữa huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương cũng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, gây tổn thương cho tim và não. Hơn nữa, hạ huyết áp còn có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác như:
Ngã và chấn thương: Hạ huyết áp gây chóng mặt và ngất xỉu, có thể dẫn đến té ngã, gây chấn thương nghiêm trọng như gãy xương hoặc chảy máu não.
Suy giảm chức năng thận: Huyết áp thấp có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận, ảnh hưởng đến chức năng của cơ quan này.
Mất ngủ và suy giảm trí nhớ: Tình trạng này có thể làm gia tăng căng thẳng, dẫn đến mất ngủ và ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ.
Giảm khả năng làm việc gắng sức: Huyết áp thấp khiến cơ thể không có đủ năng lượng để thực hiện các hoạt động thể chất, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc.
Tại sao tụt huyết áp
Tụt huyết áp đột ngột là tình trạng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng và thường xuất hiện với nhiều triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi, và thậm chí ngất xỉu. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây ra tình trạng này sẽ giúp bạn có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tụt huyết áp đột ngột.
Căng thẳng về cảm xúc
Cảm giác căng thẳng, lo âu, hoặc sợ hãi quá mức có thể ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp. Khi cơ thể trải qua những cảm xúc mạnh mẽ, hệ thống thần kinh có thể phản ứng bằng cách làm giảm huyết áp, dẫn đến tình trạng ngất xỉu hoặc choáng váng.
Hạ huyết áp tư thế đứng
Khi bạn chuyển tư thế một cách đột ngột, đặc biệt là từ tư thế ngồi sang đứng, huyết áp có thể giảm nhanh chóng. Tình trạng này thường gặp ở người lớn tuổi, người mắc bệnh tiểu đường, hoặc những ai đang sử dụng thuốc lợi tiểu. Khi huyết áp tâm thu giảm hơn 20 mmHg hoặc huyết áp tâm trương giảm hơn 10 mmHg, tình trạng này sẽ trở nên nghiêm trọng hơn.
Hạ huyết áp sau bữa ăn
Sau bữa ăn khoảng 1-2 giờ, một số người, đặc biệt là người lớn tuổi, có thể trải qua hiện tượng hạ huyết áp. Điều này thường xảy ra khi lượng máu dồn vào hệ tiêu hóa để hỗ trợ quá trình tiêu hóa, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến các bộ phận khác.
Bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh trung ương
Một số tình trạng như giao tiếp sai lệch giữa tim và não có thể dẫn đến tụt huyết áp, thường gặp ở những người trẻ tuổi hoặc trẻ em. Khi đứng quá lâu, mạch máu không thể cung cấp đủ máu cho não, gây ra hiện tượng hạ huyết áp.
Mất máu hoặc mất nước
Mất nước có thể do hoạt động thể chất dưới trời nóng, dẫn đến đổ mồ hôi nhiều và giảm thể tích máu. Điều này cũng có thể xảy ra khi cơ thể bị sốt, nôn mửa, hoặc tiêu chảy nặng. Mất máu do chấn thương hoặc phẫu thuật cũng làm giảm lượng máu, gây hạ huyết áp nghiêm trọng.
Thời tiết nắng nóng
Nhiệt độ cao có thể khiến cơ thể tiết nhiều mồ hôi, làm mất nước và điện giải, dẫn đến giảm thể tích tuần hoàn. Sự giãn nở của mạch máu trong thời tiết nóng cũng làm huyết áp giảm xuống.
Các tình trạng bệnh lý nguy hiểm
Những bệnh lý như rối loạn nhịp tim, thuyên tắc phổi, nhồi máu cơ tim, sốc phản vệ và nhiễm trùng huyết có thể dẫn đến tụt huyết áp. Những tình trạng này thuộc nhóm bệnh cấp tính và rất nguy hiểm, cần được điều trị ngay lập tức.
Bất thường ở tim và phổi
Các vấn đề liên quan đến tim, như suy tim và bệnh van tim, cũng có thể gây ra huyết áp thấp. Ngoài ra, các vấn đề về phổi có thể ảnh hưởng đến khả năng cung cấp oxy cho cơ thể, góp phần làm giảm huyết áp.
Người mắc bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết và các dây thần kinh dẫn đến mạch máu, gây rối loạn trong việc co và giãn của các mạch máu. Điều này làm cho huyết áp giảm khi thay đổi tư thế.
Các bệnh liên quan đến tuyến thượng thận
Tuyến thượng thận sản xuất hormone giúp điều chỉnh huyết áp. Các bệnh như Addison, ảnh hưởng đến chức năng của tuyến thượng thận, có thể dẫn đến huyết áp thấp. Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, tăng sắc tố da, và hạ huyết áp tư thế đứng.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc
Nhiều loại thuốc, bao gồm thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn alpha và beta, có thể gây ra huyết áp thấp như một tác dụng phụ. Việc sử dụng những loại thuốc này cần được theo dõi cẩn thận để tránh tình trạng tụt huyết áp.
Sử dụng rượu hoặc chất kích thích
Việc lạm dụng rượu hoặc các chất kích thích khác có thể gây giãn mạch, dẫn đến tụt huyết áp. Một số loại thảo dược và vitamin cũng có thể ảnh hưởng đến huyết áp nếu sử dụng quá mức.
Phụ nữ đang mang thai
Thay đổi hormone trong quá trình mang thai có thể dẫn đến mạch máu giãn nở, làm hạ huyết áp. Tình trạng này thường xảy ra trong 24 tuần đầu của thai kỳ và có thể nghiêm trọng hơn nếu có biến chứng như chảy máu.
Biểu hiện khi bị tụt huyết áp
Khi gặp phải tình trạng tụt huyết áp, việc nhận biết các biểu hiện là rất quan trọng để có thể xử lý kịp thời và hiệu quả. Những dấu hiệu này có thể xuất hiện đột ngột và nếu không được chú ý, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biểu hiện điển hình mà người bệnh cần lưu ý:
Cảm giác lâng lâng và chóng mặt
Một trong những dấu hiệu đầu tiên và rõ ràng nhất của tụt huyết áp là cảm giác lâng lâng, hoa mắt và chóng mặt. Người bệnh có thể cảm thấy như đang quay cuồng hoặc không thể giữ thăng bằng, đặc biệt là khi đứng dậy từ tư thế ngồi hoặc nằm. Điều này xảy ra do não không nhận đủ oxy và máu, dẫn đến cảm giác mất phương hướng.
Buồn nôn và vã mồ hôi
Người bị tụt huyết áp thường gặp triệu chứng buồn nôn, thậm chí có thể dẫn đến nôn mửa. Cảm giác buồn nôn này thường đi kèm với việc ra mồ hôi nhiều, đặc biệt là ở trán và lòng bàn tay. Sự kết hợp này có thể khiến bệnh nhân cảm thấy khó chịu và lo lắng hơn về tình trạng sức khỏe của mình.
Rối loạn giấc ngủ
Tụt huyết áp có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của người bệnh. Họ có thể gặp khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu và thường xuyên bị thức dậy giữa đêm. Một số trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến mất ngủ kéo dài, làm gia tăng cảm giác mệt mỏi và căng thẳng.
Da lạnh và xanh xao
Một biểu hiện khác của tụt huyết áp là làn da trở nên lạnh và xanh xao. Người bệnh có thể thấy da của mình nhợt nhạt và thiếu sức sống, đặc biệt là ở các vùng như môi và đầu ngón tay. Điều này là do lưu lượng máu giảm, khiến cho cơ thể không được cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng.
Khó tập trung và lú lẫn
Người bệnh có thể cảm thấy khó tập trung vào công việc hoặc các hoạt động hàng ngày. Đầu óc thường trong trạng thái lú lẫn, dẫn đến việc dễ quên và không thể hoàn thành các nhiệm vụ như bình thường. Tình trạng này có thể gây ra nhiều phiền toái trong học tập và công việc, làm ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc.
Nhịp tim nhanh và thở nông
Khi huyết áp tụt, cơ thể phản ứng bằng cách tăng nhịp tim để cố gắng bù đắp cho việc lưu thông máu không đủ. Người bệnh có thể cảm nhận được nhịp tim đập nhanh và mạnh hơn bình thường. Đồng thời, họ cũng thường có xu hướng thở nông, dẫn đến việc không nhận đủ oxy, làm tình trạng thêm nghiêm trọng.
Tụt huyết áp bao gồm những loại nào?
Tụt huyết áp là một tình trạng nghiêm trọng có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày, và người bệnh không nên chủ quan với tình trạng này.
Đặc biệt, đối với những người có cơ địa huyết áp thấp, triệu chứng tụt huyết áp thường xảy ra bất ngờ, gây ra cảm giác khó chịu và có thể đưa họ vào tình huống nguy hiểm, đặc biệt là khi thay đổi tư thế hoặc sau khi ăn no. Dưới đây là những loại tụt huyết áp thường gặp mà bạn nên biết.
Tụt huyết áp sau bữa ăn no
Một trong những loại tụt huyết áp phổ biến nhất là xảy ra sau khi ăn no. Khi cơ thể tiêu hóa thức ăn, máu sẽ dồn về hệ tiêu hóa để hỗ trợ quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu ở các cơ quan khác, bao gồm cả não bộ.
Khi máu không đủ cung cấp cho não, người bệnh có thể cảm thấy chóng mặt, mệt mỏi, thậm chí ngất xỉu. Đặc biệt, người lớn tuổi hoặc những người có tiền sử huyết áp thấp sẽ dễ gặp phải tình trạng này hơn.
Tụt huyết áp khi thay đổi tư thế
Tụt huyết áp tư thế đứng thường xảy ra khi bạn từ tư thế nằm hoặc ngồi đột ngột đứng lên. Khi thay đổi tư thế, lượng máu có xu hướng dồn xuống chân, làm giảm lưu lượng máu đến não.
Các thụ thể cảm áp trong động mạch gần tim sẽ gửi tín hiệu lên não để kích thích tim đập nhanh và co mạch nhằm điều chỉnh huyết áp. Tuy nhiên, nếu chức năng tim kém hoặc các thụ thể này không nhạy bén, bạn có thể dễ dàng rơi vào tình trạng tụt huyết áp.
Tụt huyết áp qua trung gian thần kinh
Tình trạng tụt huyết áp qua trung gian thần kinh thường gặp ở người trẻ, đặc biệt là sau khi đứng lâu. Người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn và ngất xỉu.
Tình trạng này liên quan đến sự điều chỉnh tự động của cơ thể đối với huyết áp và lưu lượng máu, và thường xảy ra khi hệ thần kinh không kịp thời đáp ứng với sự thay đổi của tư thế.
Cách điều trị tụt huyết áp hiệu quả
Tụt huyết áp là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nếu không được điều trị kịp thời. Để kiểm soát và điều trị hiệu quả tình trạng này, người bệnh cần làm việc chặt chẽ với đội ngũ y bác sĩ để xác định nguyên nhân cụ thể và tìm ra các phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là những cách điều trị tụt huyết áp mà người bệnh có thể tham khảo.
Sử dụng thuốc chống tụt huyết áp
Một trong những phương pháp phổ biến và tạm thời để điều trị tụt huyết áp là sử dụng thuốc. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc có tác dụng co mạch, tăng cường sự co bóp của cơ tim và giữ nước trong cơ thể để nâng cao chỉ số huyết áp.
Các loại thuốc này sẽ giúp làm giảm các triệu chứng liên quan đến tụt huyết áp, từ đó hạn chế tối đa những biến chứng có thể xảy ra. Việc điều trị bằng thuốc cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Duy trì chế độ sống khoa học
Chế độ dinh dưỡng là một yếu tố quan trọng giúp hỗ trợ điều trị tụt huyết áp. Người bệnh nên tuân thủ một số nguyên tắc dinh dưỡng như sau:
Tránh bỏ bữa: Bỏ bữa có thể làm giảm lượng đường trong máu và dẫn đến tụt huyết áp. Nên ăn đủ các bữa trong ngày và đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.
Ăn thực phẩm mặn hơn: Đối với những người bị huyết áp thấp, việc tiêu thụ thực phẩm chứa muối có thể giúp tăng huyết áp.
Tăng cường chất xơ: Các loại thực phẩm giàu chất xơ như gạo lứt, rau xanh, và trái cây không chỉ tốt cho hệ tiêu hóa mà còn giúp duy trì sức khỏe tổng thể.
Uống đủ nước: Cung cấp đủ nước cho cơ thể giúp tăng thể tích máu, điều này rất quan trọng đối với những người bị tụt huyết áp.
Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn một bữa lớn, nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng hiệu quả hơn.
Ngừng hút thuốc và uống rượu: Cả hai thói quen này đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng huyết áp thấp.
Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ là yếu tố không thể thiếu giúp cơ thể phục hồi và duy trì sức khỏe.
Tập luyện thể dục: Tập thể dục thường xuyên sẽ giúp cải thiện lưu thông máu và giữ cho động mạch khỏe mạnh.
Thường xuyên theo dõi huyết áp
Việc theo dõi huyết áp hàng ngày là rất cần thiết để bạn nắm rõ tình trạng sức khỏe của mình. Sử dụng máy đo huyết áp tại nhà giúp bạn dễ dàng kiểm tra huyết áp và nhận biết kịp thời các biến động. Nếu huyết áp liên tục nằm trong mức thấp hoặc có dấu hiệu bất thường, bạn cần thông báo ngay cho bác sĩ để có biện pháp can thiệp kịp thời.
Việc nhận thức rõ về tình trạng tụt huyết áp và các nguyên nhân có thể gây ra là rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi hay ngất xỉu, hãy không ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế.